بررسی ارتباط میان رضایت زناشوئی و هوش همسران
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:هیچ چیز نزد خدا محبوبتر از خانه ای که به ازدواج آباد شود نیست و هیچ چیز نزد خدا منفورتر از آشیانه‌ای که در اسلام بوسیله طلاق از هم بپاشد نیست(مشکینی، ۱۳۵۹ ، ص۱۸۲).
همسر‌گزینی، ازدواج، تشکیل خانواده، فرزند و تربیت او همه مراحلی از امتحان بزرگ الهی است که یکی پس از دیگری از راه می‌‌رسند و آدمی باکوله بار معرفت و اختیار، چنگ در ریسمان توکل الهی می‌زند تا به اوج قله‌های پر غرور تکامل قدم نهد و خود را بر کشد ، تا در نهایت راههای پر پیچ و خم زندگی مقام والای (و رضوان من الله اکبر )را احراز نماید. اداره زندگی مشترک و تدبیر نیکوی خانواده، همچون سایر امور نیازمند دانش کافی،دل اگاهی و بصیرت است.
این تحقیق دانشجویی بررسی ارتباط میان رضایت زناشوئی و هوش همسران مشتمل بر ۱۳۴صفحه است، برای دیدن فهرست مطالب مقاله و جزئیات آن به اطلاعات اضافی زیر مراجعه فرمایید.
فهرست مطالب
مقدمه..۲
فصل اول :گستره علمی موضوع پژوهش..۵
۱- موضوع پژوهش..۵
۲- هدفهای پژوهش ..۵
۳- امکان بررسی موضوع پژوهش واهمیت آن ..۶
۴- سؤالهای پژوهش ..۶
۵- فرضیههای پژوهش..۷
۶- متغیرها وتعریف عملیاتی آنها..۷
خلاصه..۹
فصل دوم:ادبیات وپیشینه تحقیق..۱۱
بخش اول :رضایت زناشویی..۱۲
تعریف رضایتمندی زناشویی..۱۳
ازدواج ..۱۳
تعریف ازدواج ..۱۳
فوائد ازدواج..۱۴
ازدواج دختر وپسر ریشه‌های دوران کودکی ..۱۵
افکار مسموم ..۱۷
بهداشت روانی ..۱۷
بهداشت روانی از دیدگاه اسلام وعرفان ..۱۹
مهمترین عوامل برای ازدواجهای موفق..۱۹
پختگی روانی ورشد عاطفی فکری طرفین..۲۰
طرز تفکر وعقاید وتمایلات ..۲۰
طرز تلقی ونگرشها ..۲۱
عقاید مذهبی ..۲۲
اختلافات طبقاتی ..۲۲
میزان تحصیلات ..۲۲
توافق وطرز فکر درباره امورجنسی ..۲۲
تولد فرزند..۲۳
تعداد فرزندان..۲۴
اخلاق ..۲۴
دخالت اطرافیان وبستگان ..۲۴
تفاوت سنی بین زن وشوهر ..۲۵
رابطه با اولیا ..۲۵
ویژگیهایی که در امر زناشویی نقش منفی دارد..۲۶
۱- خست..۲۶
۲- عصبانیت..۲۶
۳- دورویی..۲۶
۴- دروغ..۲۶
۵- پنهان کاری..۲۶
۶- پرخاشگری وخشونت..۲۶
۷- لجاجت..۲۷
۸- خود بینی وتحقیر دیگری ..۲۷
۹- بیانظباطی..۲۷
وجوهی از اختلافات زناشویی ..۲۸
نیازهای احساسی زن ومرد..۲۸
چگونه میتوان در زندگی خوشبخت بود..۲۹
نیاز اساسی ازدواج موفق..۲۹
نقش زن در زندگی امروز ..۳۱
زن در نقش همسری ..۳۱
موقعیت زن در اسلام ..۳۲
ازدواج از نظر اسلام..۳۲
سختگیری در مسئله ازدواج..۳۳
اهداف والای ازدواج در اسلام..۳۳
معیارهای انتخاب همسر ..۳۵
خواستگاری..۳۶
مهریه..۳۶
جهیزیه ..۳۷
عقد وعروسی..۳۷
حقوق زن وشوهر..۳۹
رفتار..۳۹
گفتار..۴۰
هدف زندگی ازدید قرآن ..۴۰
اساس رابطه زناشویی از نظر قرآن کریم ..۴۱
خانواده..۴۱
تیپهای خانواده..۴۲
خانواده متزلزل . .۴۳
خانواده متعادل..۴۳
خانواده متکامل..۴۳
ویژگیهای ارتباط سالم..۴۴
ویژگیهای ارتباط ناسالم..۴۴
توصیههایی برای زن وشوهرها..۴۶
شیوههای کاربردی برای رسیدن به تفاهم ..۴۶
طلاق..۴۷
خانواده گسسته ..۴۸
اختلافات خانوادگی ..۴۸
تاثیر فروپاشی ازدواج وجامعه..۴۹
انواع عوارض بعد از طلاق..۴۹
۱- طلاق روانی..۴۹
۲- طلاق قانونی..۴۹
۳- طلاق با مسئله اقتصادی..۵۰
۴- طلاق اجتماعی..۵۰
تدابیر اسلام برای پیشگیری از طلاق..۵۰
بخش دوم:هوش..۵۲
تعریف هوش..۵۲
وضعیت هوش در سازمان واعمال ذهنی ..۵۴
هوش عملی وهوش نظری..۵۵
هوش واستعدادهای دیگر..۵۶
ماهیت عامل g ..58
تست هوش چیست..۵۸
بهره هوشی (هوشبهر )چیست..۵۸
بهره هوشی وتوانائیهای دیگر ذهنی..۶۰
ماهیت هوش ..۶۱
الف- هوش بعنوان توان درک رابطه..۶۱
ب- هوش بعنوان توان سازگاری با موقعیتهای جدید..۶۲
پ- هوش بعنوان ظرفیت یادگیری .۶۲
ت- هوش بعنوان قدرت وتفکر انتزاعی ..۶۲
عوامل موثر در رشد هوش ..۶۳
نقش محیط ووراثت در تشکیل هوش..۶۳
۱- وراثت وهوش..۶۳
۲- ازدواج میان خویشاوندان وهوش ..۶۴
۳- هوش چگونه به ارث میرسد..۶۴
۴- محیط وهوش..۶۵
۵- نقش زمان در تشکیل هوش..۶۵
۶- عوامل محیطی موثر در رشد هوش..۶۶
آزمون استانداردشده هوش..۶۷
آزمونهای هوش ..۶۸
آزمونهای گروهی..۶۹
آزمونهای فردی هوش..۷۰
دیدگاه نظری مختلف از مفهوم هوش..۷۰
نظریه‌های معاصر هوش..۷۱
الف: نظریه‌های عاملی هوش..۷۲
نظریه دوعاملی اسپیرمن..۷۳
نظریه سلسله مراتبی..۷۳
نظریه چند عاملی ترستون..۷۵
نظریه سه بعدی گیلفورد..۷۶
نظریه کتل درباره هوش متبلور وهوش سیال..۷۶
نظریه دوسطحی جنسن..۷۷
ب: نظریه‌های فرایند مداری هوش..۷۸
نظریه شناختی پیاژه درباره هوش..۷۹
نظریه بازنمایی برونر..۸۱
مروری بر نتایج تحقیقات به عمل آمده در زمینه رضامندی زناشویی درداخل وخارج کشور
خلاصه ..۹۰
فصل سوم: فرایند روش شناختی بررسی تجربه موضوع..۹۵
۱-انتخاب نمونه..۹۶
۱-۱- جامعه مورد بررسی..۹۶
۲-۱ روش نمونه گیری ..۹۷
۳-۱ نمونه منتخب..۹۷
۲-ابزار وروش اجرای پژوهش..۹۷
۱-۱ ابراز پژوهش ..۹۷
۲-۲ آزمون رضایتمندی زناشویی ENRICH..97
۳-۲روش نمره گذاری پرسشنامه رضایتمندی زناشویی ENRICH..101
۴-۲آزمون ماتریسهای پیشرونده ریون RAIVEN..102
۵-۲شیوه نمره گذاری ماتریسهای پیشرونده ریون RAIVEN..102
۶-۲ روش اجرای پژوهش..۱۰۳
۳-طرح پژوهش وروشهای آماری..۱۰۳
۱-۱- معرفی طرحهای پژوهش ..۱۰۳
۱-۲-روشهای آماری وتحلیل دادهها ..۱۰۳
خلاصه..۱۰۴
فصل چهارم:ارائه وتحلیل نتایج کمی ..۱۰۵
۱-یافتههای توصیفی ..۱۰۶
۲-یافتههای مربوط به تحلیل نتایج در چار چوب فرضیهها ..۱۰۹
خلاصه ..۱۱۱
فصل پنجم : بحث ونتایج کمی..۱۱۳
۱-بحث وبررسی درباره یافته‌ها ..۱۱۴
۲-تفسیر نهایی ..۱۱۵
۳-محدودیتهای پژوهش ..۱۲۱
۴-پیشنهادات..۱۲۲
پیوستها ..۱۲۳
جدول دادههای خام..۱۲۴
جدول نمرات رضایت زناشویی وهوش مردان وزنان..۱۲۶
فهرست منابع..۱۲۸
فهرست جدولها
عنوان ..صفحه
جدول ۱-۱- تفسیر کیفی معادلهای هوشبر آزمون ماتریسهای پیشرو..۸
جدول ۱-۴- یافتههای توصیفی نمرات رضایت زناشویی وهوش مردان ………………………………….. ۱۰۶
جدول ۲-۴ – یافتههای توصیفی نمرات رضایت زناشویی وهوش زنان..۱۰۶
جدول ۳-۴- یافتههای توصیفی نمرات رضایت زناشویی مردان وزنان ..۱۰۷
جدول ۴-۴- یافتههای توصیفی نمرات هوش مردان وزنان ..۱۰۸
جدول ۵-۴- ضریب همبستگی بین رضایت زناشویی وهوش مردان..۱۰۹
جدول ۶-۴- ضریب همبستگی بین رضایت زناشویی وهوش زنان …………………… ۱۰۹
جدول ۷-۴- نتایج آزمون tمستقل برای رضایت زناشویی مردان وزنان ..۱۱۰
جدول ۸-۴- نتایج آزمون tمستقل برای هوش مردان وزنان …۱۱۱
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار ۱-۴..۱۰۷ میانگین نمرات رضایت زناشویی وهوش مردان وزنان
نمودار ۲-۴..۱۰۸ میانگین نمرات رضایت زناشویی مردان وزنان
نمودار ۳-۴..۱۰۸ میانگین نمرات هوش مردان وزنان
خرید با کلیه کارت های بانکی (دانلود فایل بلافاصله پس از خرید)
..
خلاصه ای کوتاه از مقاله بررسی ارتباط میان رضایت زناشوئی و هوش همسران را در زیر می توانید ببینید.
مقدمه
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:هیچ چیز نزد خدا محبوبتر از خانه ای که به ازدواج آباد شود نیست و هیچ چیز نزد خدا منفورتر از آشیانه‌ای که در اسلام بوسیله طلاق از هم بپاشد نیست(مشکینی، ۱۳۵۹ ، ص۱۸۲).
همسر‌گزینی، ازدواج، تشکیل خانواده، فرزند و تربیت او همه مراحلی از امتحان بزرگ الهی است که یکی پس از دیگری از راه می‌‌رسند و آدمی باکوله بار معرفت و اختیار، چنگ در ریسمان توکل الهی می‌زند تا به اوج قله‌های پر غرور تکامل قدم نهد و خود را بر کشد ، تا در نهایت راههای پر پیچ و خم زندگی مقام والای (و رضوان من الله اکبر )را احراز نماید. اداره زندگی مشترک و تدبیر نیکوی خانواده، همچون سایر امور نیازمند دانش کافی،دل اگاهی و بصیرت است. موفقیت در این حوزه،مجاهدت و سعی وافر می‌طلبد ،تا بتواند بارقه‌های هدایت الهی را به سوی خود جذب کند،خانواده متعادل،یکی از آرمانهای تشکیل زندگی و آرزوی برتر هر زوج جوانی است (شرفی ،۱۳۷۷،ص ۱۴).
امکان بررسی موضوع پژوهش و اهمیت آن
مفهوم ومقصود زناشویی وازدواج درطی قرنها وشرایط اقتصادی و اجتماعی وجغرافیایی و غیره پیوسته دستخوش تحول و تغییر بوده و با عوامل و نیازمندیهای گوناگون در‌آمیخته است . لیکن امروزه مفهوم زناشویی و ازدواج با شرایط قرن حاضر براساس محبت ، همکاری ،همدردی ، تفاهم و فداکاری متقابل و زندگی مشترک زن و مرد استوار است . عمده‌ترین اهدافی که تاکنون برای تحقیقات و مطالعات مختلفی که پیرامون موضوع خانواده صورت گرفته‌است مشخص نمودن ضرورت و اهمیت نقش خانواده در جوامع مختلف در جهت رشد و پیشرفت و اعتلای اهداف آرمانی آن جامعه بوده است .
ادبیات و پیشینه تحقیق
پژوهش حاضر شامل دو بخش است که بخش اول مربوط به مبحث رضایت زناشویی و بخش دوم مربوط به مبحث هوش می‌باشد. در بخش اول به بیان تعریف رضایت و رضایت زناشویی ، ازدواج ، اهداف والای ازدواج در اسلام ، نقش زن در زندگی امروز ،شرایط همسر در ازدواج ،حقوق زن و شوهر برهم ،هدف زندگی از دید قرآن ، برقراری ارتباط مؤثر خانواده و طلاق می‌پردازیم و در بخش دوم به بیان تعریف هوش،عوامل مؤثر در هوش ، نظریه‌های هوش و آزمونهای هوش می‌باشد.
تعریف رضایتمندی زناشویی
وینچ ودیگران ۱۹۷۴معتقدند که رضایت زناشوئی ،انطباق بین وضعیتی که وجود دارد و
وضعیتی که مورد انتظار است می‌باشد (ذوالفقار ، ۱۳۸۰ ، ص۶۴).
یکی از عوامل مهم در هر رابطه زناشویی رضایت خاطری است که زن و شوهر از آن احساس می‌کنند. میزان رضایت خاطر شما از رابطه زناشویی روی ارسال و دریافت پیام تاثیر می‌گذارد . شوهری که از ازدواج خود ناراضی است به حوادث منفی زندگی توجه می‌کند و از پیام همسرش برداشت منفی می‌نماید . در حالی که شوهر راضی از ازدواج برداشتهایش مثبت است (قراچه داغی ، ۱۳۷۹، ص۸۳).
تعریف ازدواج
ازدواج ارتباطی است که دارای تمامیت بی‌نظیر و گسترده‌ای می‌باشد،ارتباطی که دارای ابعاد زیستی ، عاطفی ، روانی ، اقتصادی و اجتماعی است . به عبارت دیگر ،همزیستی زوجین در درون خانواده ، موجب چنان ارتباط عمیق و همه‌جانبه‌ای می‌شود که بی هیچ شک و شبهه‌ای قابل مقایسه با هیچیک از دیگر ارتباطات انسانی نمی‌باشد به نحوی که قرارداد ناشی از آن دارای نوعی تقدس شده است . بطور کلی ازدواج را میتوان عملی دانست که موجب پیوند دوجنس مخالف بر پایه روابط پایای جنسی می‌شود و با انعقاد قراردادی اجتماعی مشروعیت پیدا می‌کند (نجاتی ،۱۳۸۱ ، ص ۲۳).
فوائد ازدواج
انتخاب و ازدواج با همسری مناسب یکی از عوامل مهم و مؤثر جهت رسیدن به خوشبختی است(نوروزی،۱۳۷۲، ص ۴۴).
از فوائد ازدواج میتوان کسب استقلال،انس و آرامش ،حفظ عفت و مصونیت از گناه ،آرامش و تعادل اعصاب ، تولید و تکثیر نسل، تعاون در اطاعت و نیل به ثواب ، سلامت و امنیت اجتماعی را نام برد(نوروزی،۱۳۷۲، ص ۴۵).
غزالی دانشمند بزرگ اسلامی ،در نکاح پنج قائده مستتر می‌باشد. اولاد،کم کردن شهوت،تدبیر منزل که مربوط به زنان است،کثرت تعداد خانواده سببی و نسبی(همان منبع).
ازدواج دختر و پسر ریشه‌های دوران کودکی
هر کس ممکنست عصبانی شود سهل است اما بحق خشمگین شدن و در حد واندازه معقول، در زمان مناسب،با دلیل موجه و به شیوه‌ای مناسب ، ساده نیست (ارسطو ، به نقل از بلوچ ،۱۳۷۹ ،ص ۱۱).
تحقیقات نشان داده که در دوران کودکی به پسرها و دخترها در زمینه کنترل عواطف خویش درسهای بسیار متفاوتی داده می‌شود . والدین بطور کلی بیشتر با دختر خود درباره احساسات و عواطف بجز خشم صحبت می‌کنند تا با پسر خود . مثلا به دخترها اطلاعات بیشتری راجع به عواطف داده می‌شود
بهداشت روانی
بهداشت روانی دارای اصولی است که میتوان به اختصار به آنها اشاره کرد . احترام به شخصیت خود و دیگران .اصول بهداشت روانی مبتنی بر تقویت افراد استوار شده است و از تخریب شخصیت افراد تا جایی که امکان داشته باشد جلوگیری می‌کند . تقویت مکانیسمهای تشویقی به جای تنبیه و پیشه گرفتن بردباری و چشم‌پوشی از بعضی کارهای منفی می‌تواند در این راستا معنی شود . روبرو شدن با واقعیات اجتماعی و زندگی از اصول مهم بهداشت روانی محسوب می‌شود . شخص باید خود را آنگونه که هست قبول کند . کشمکش و عدم قبول واقعیات اغلب موجب بروز اختلال روانی می‌شود .
بهداشت روان از دیدگاه اسلام وعرفان
معرفت به خویشتن به خویشتنی که بوی معرفت وویژگیهای سرمدی می‌دهد، همان درون وشخصیتی که یادآورنده زلال الهام، اشراق ورسیدنهای عارفه می‌باشد. لذا بهداشت روانی اسلام در رضای حق نهفته است. رضای حق یعنی بسط عدالت رفتاری وکرداری درعرصه هستی ،که این گسترش عدالت وقسط ومیزان خود موجب نظم ،هماهنگی وهمرنگی درونی وبیرونی میگردد واین خود یعنی تعادل روانی یا بهداشت روانی وتعادل اجتماعی (کامران ماوردیانی ،۱۳۸۰،صفحه ۱۸۳).
مهمترین عوامل برای ازدواجهای موفق
ازدواج موفق بستگی به عوامل مختلفی دارد که بعضی از آنها را در دوران نامزدی و بعضی از آنها را بعد از ازدواج میتوان شناخت . در ازدواج ، سازش دائمی و از خود‌گذشتگی فراوان لازم است ولی اگر زن و مرد قبل از ازدواج با یکدیگر توافق بیشتری داشته باشند امکان سازش بعدی بیشتر خواهد بود پس مهمترین عوامل ۱- رشد عاطفی و فکری ۲- تشابه علایق و طرز تفکر ۳- تشابه مذهبی ۴- تشابه تحصیلی و طبقاتی ۵- تشابه طرز فکر نسبت به امور جنسی ۶- تشابه علاقه به زندگی و سرعت عمل در کارها ۷- رابطه با خانواده زن و شوهر می‌باشد(شاملو ،۱۳۷۸،ص ۶۰).
پختگی روانی و رشد عاطفی فکری طرفین
درجه رشد عاطفی و فکری فقط بستگی به سن ندارد از آنجایی که رشد عاطفی فکری با رشد هوشی رابطه مستقیم دارد لذا اختلاف زیاد بین هوش و معلومات زن و مرد ممکنست سبب بروز اختلافات زناشویی شود. تحقیقات نشان می‌دهد که مردان بیشتر مایلند بـا زنانی که
کم هوشتر از خودشان و از نظر تحصیل مدرک تحصیلی کمتری دارند ازدواج کنند . رشد اجتماعی با رشد فکری عاطفی رابطه دارد چون فردی که از نظر اجتماعی رشد کرده طرز سازش و همکاری را با افراد بهتر می‌داند و به محدودیتهای خود واقف است ، انتظارات اجتماعی را درک می‌کند و از بحرانهای دائمی زندگی جلوگیری می‌کند. بعبارت دیگر پختگی روانی و رشد اجتماعی ، عاطفی باعث می‌شود که همسران معایب یکدیگر را بپذیرند ، نقایص یکدیگر را به رخ هم نکشند و در حالات مختلف انعطاف‌پذیری داشته و واکنش مناسب نشان دهند(میلانی‌فر ، ۱۳۷۴ ،ص ۱۲۵).
طرز تفکر و عقایدو تمایلات
ثابت شده‌است که توافقهای زیاد قبل از ازدواج روابط بعد از ازدواج را نیز محکمتر کرده و معنی و مفهوم بهتر به زندگی زناشویی می‌دهد.البته زن و شوهر در همه موارد با یکدیگر توافق کامل نمی‌توانند داشته باشند ولی برای اینکه خانواده سعادتمند و مستحکم شود توافق کلی در بیشترقسمتهای زندگی لازم و ضروری است (میلانی فر ، ۱۳۷۴،ص ۱۲۶).
داشتن توافق نسبت به موضوعات مهم زندگی یکی از مسائلی است که در موفقیت و رضامندی زندگی زناشویی نقش دارد(ذوالفقار،۱۳۸۰، ص ۶۹).
بحث و بررسی درباره یافته‌ها
به منظور افزایش آگاهی به جوانان در حال ازدواج و حفظ نظام خانواده و ایجاد آرامش و تربیت فرزندان سالم وصالح و بالاخره جلوگیری از گسسته شدن خانواده‌ها و طلاق،پژوهش حاضر با بررسی ارتباط میان رضایت زناشویی و هوش در بین همسران انجام شد.
رضایت زناشویی بعنوان احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که همه جنبه‌های ازدواجشان را در نظر بگیرند تعریف شد(ذوالفقار،۱۳۸۰،ص ۶۴).
اقدامات اولیه برای برقراری ارتباط بهتر بین همسران
۱-انتظارات واقع بینانه داشته باشید.
۲- نداشتن توقع بیش از اندازه و فراهم آوردن زمینه مناسب برای ایجاد رابطه و صحبت کردن.
۳-با هم رفتار دوستانه داشته باشید و از طعنه زدن و ناسزا گفتن و حمله به شخصیت همسر اجتناب کنید.
۴-توجه به جنبه های مثبت همسر می‌باشد که باید همراه با انتظارات واقع‌بینانه همراه باشد. برای تحقق این شرایط فراگیری دو مهارت ضرورت دارد:متعادل ساختن آنچه می‌گویید و اشاره مشخص به موارد منفی به جای کلی گویی.
۵-از راه‌بندها اجتناب کنید زیرا راه‌بندها ارتباط را نابود می‌کند برای مثال انتقاد متقابل نکنید.
بجای قطع صحبت یکدیگر به نوبت حرف بزنید. بجای اولتیماتوم دادن ، خواهش کنید، بجای گذشته‌ها به زمان اکنون توجه کنید.
محدودیتهای پژوهش
۱-یکی از محدودیتهای این پژوهش ، مربوط به سؤالات پرسشنامه رضایت زناشویی بود که مفهوم بعضی از گزینه‌ها برای آزمودنیها روشن و واضح نبود.
۲-محدودیت دیگر در این پژوهش، مربوط به ناتوانی در کنترل متغیرهای مزاحم بود. تفاوت آزمودنیها در عوامل مربوط به مسائل اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی در کنترل پژوهشگر نبود.اما نمرات آزمودنیها در پاسخگویی به پرسشنامه‌ها مؤثر بود.همچنین بدلیل کمبود وقت ومکان ممکنست جامعه آماری به درستی انتخاب نشده باشد ومتغیرهای مزاحم وعوامل غیر قابل کنترل که در بررسی پرسشنامه رضایت زناشویی مهم به شمار میآید تاحدودی روایی واعتبار پرسشنامه را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
منابع
۱.اسکوئیلو،نادر –جمهری،فرهاد-طباطبایی ،عباس – کریمی ،یوسف (۱۳۷۲)- ماهیت وساختار هوش – نشر کیوان –تهران
۲.انصاریان،حسین(۱۳۷۷)- نظام خانواده در اسلام- انتشارات ام ابیها –قم
۳.اتکینسون،ریکال-سن،ریچارد- اتکینسون،ارنست- هیلگارد-ترجمه براهنی وهمکاران (۱۳۷۵)- انتشارات رشد- تهران.
۴.امینی ،ابراهیم(۱۳۶۴)- آئین همسرداری –انتشارات اسلامی .
۵.بهرامی ،هادی (۱۳۷۷)- آزمونهای روانی (مبانی نظری وفنون کاربردی) – انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی – تهران
۶.پاک نژاد ،سید رضا(۱۳۷۴)- ازدواج (مکتب انسان سازی جلد (۱)) – انتشارات اخلاق – تهران
۷.پیاژه ،ژان –ترجمه حبیبالله ربانی(۱۳۶۸)- انتشارات صفیعلیشاه –تهران
۸.پاشا شریفی ،حسن(۱۳۷۷)- اصول روان سنجی وروان آزمایی –انتشارات رشد – تهران
۹.حسینی کازرونی،شهناز(۱۳۸۱)- آئین همسرداری – نشر ارمغان – تهران
خرید با کلیه کارت های بانکی (دانلود فایل بلافاصله پس از خرید)
.